Το φυτό του Νοέμβρη: Ταράξακον, το πικρό βότανο

Δημοσιεύτηκε στις 15 Νοεμβρίου 2021

Με το ενδημικό φυτό της Κύπρου Ταράξακον το αφρογενές (Taraxacum aphrogenes), τιμά τον μήνα Νοέμβριο το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Πρόκειται για φυτό που ανήκειστην οικογένεια των Αστεροειδών (Asteraceae), η οποία αριθμεί πάνω από 1.600 γένη σε ολόκληρο τον πλανήτη, με την πλειονότητα αυτών να αξιοποιούνται ως καλλωπιστικά ενώ αρκετά εδώδιμα είδη της οικογένειας, όπως το μαρούλι και η αγκινάρα, έχουν μεγάλη οικονομική σημασία.

Το όνομα του γένους Taraxacum, το οποίο περιλαμβάνει διάφορα είδη πικροράδικων, προέρχεται από την περσική λέξη tarlhashqun (talkh chakok ή talkh chaqūq=πικρό βότανο) ή την αραβική tarakshaquq. Ωστόσο, σε άλλες πηγές εμφανίζεται με το λατινοποιημένο  tarasacon, ενώ από τους βοτανολόγους καθιερώθηκε το όνομα taraxacon. Επίσης, το επίθετο του είδους aphrogenes, στηρίζεται στις ελληνικές λέξεις αφρός και γένεση, λόγω του ότι το είδος περιορίζεται σε παραλίες, κοντά στη ζώνη κυματισμού.

Στην Κύπρο το συναντούμεσε πολλές θέσεις κατά μήκος της ακτογραμμής Ακρωτήρι – Κόλπος Επισκοπής – Πάφος – Ακάμας – Λατσί. Ευδοκιμεί σε σχισμές παραλιακών βράχων, καθώς και σε χαλικώδεις και αμμώδεις παραλίες, κατά μήκος της ακτογραμμής. Επιπρόσθετα, είναι τυπικό είδος του οικοτόπου 1210 (Ευρωπαϊκή Οδηγία των Οικοτόπων, Παράρτημα Ι), που αφορά μονοετή βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και αμπώτιδας. Η ανθοφορία του αρχίζει τον Οκτώβριο και διαρκεί μέχρι και το Μάρτιο. 

Πάνω από 2300 είδη
Το γένοςTaraxacum περιλαμβάνει πέραν των 2.300 ειδών, με εξάπλωση στις εύκρατες περιοχές του Βόρειου Ημισφαιρίου, σε Ευρώπη, Ασία και Βόρεια Αμερική. Στην Κύπρο, το γένος αντιπροσωπεύεται με τέσσερα ιθαγενή είδη, από τα οποία τα δύο είναι ενδημικά. Το Ταράξακον το αφρογενές, περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της χλωρίδας της Κύπρου και χαρακτηρίζεται ως «Εύτρωτο» (Vulnerable).

Ο συνολικός πληθυσμός του είδους εκτιμάται ότι ξεπερνά τις 30.000 φυτά. Όλοι οι υποπλυθησμοί του βρίσκονται στην παραλιακή ζώνη και γι’ αυτό το ενδιαίτημά του απειλείται κυρίως από τουριστική ανάπτυξη. Παρά το γεγονός ότι, σε αρκετά σημεία της ακτογραμμής, ο πληθυσμός του βρίσκεται υπό πίεση, η σχετικά μεγάλη έκταση που καταλαμβάνει διασφαλίζει τη διατήρηση του είδους, με την προϋπόθεση ότι δεν αυξάνεται η υποβάθμιση.

Μεγάλο μέρος του πληθυσμού του βρίσκεται σε  προστατευόμενες περιοχές του ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000, σε Εθνικά Δασικά Πάρκα ή άλλη κρατική δασική γη με ελεγχόμενες δραστηριότητες. 

Περιγραφή
Πρόκειται για πολυετή πόα, με χοντρό μαυριδερό ρίζωμα (ημικρυπτόφυτο). Τα φύλλα του είναι σε ρόδακα, στενά αντιλογχοειδή, 3-5 x 0,3-1 εκ., διαιρεμένα σχεδόν μέχρι τη ράχη σε πολυάριθμους μικρούς, άνισους, αποστρογγυλωμένους λοβούς, παχιά και στιλπνά. Τα κεφάλια είναι μονήρη, επάκρια σε ανθοφόρους βλαστούς μήκους μέχρι 11 εκ.  Τα εξωτερικά περιβληματικά βράκτια είναι όρθια, πρασινωπά, ενώ τα εσωτερικά είναι μακρύτερα, πορφυρά-χαλκόχρωμα. Τα ανθίδια είναι γλωσσοειδή, χρυσοκίτρινα. Ο καρπός του είναι αχαίνιο με λευκό πάππο.