Βίκυ Μπαλωμένου: «Το καλοκαίρι το Μουσείο Παραμυθκιού στο Κοιλάνι θα είναι έτοιμο»

Δημοσιεύτηκε στις 22 Μαρτίου 2024

Συνέντευξη στον Μιχάλη Χριστοδούλου

Γνωρίζω την Βίκυ Μπαλωμένου από το 2017, λίγο πριν ανοίξει επίσημα το Μουσείο Παραμυθιού στη Λευκωσία. Με το άκουσμα και μόνο πως ένα τέτοιο μουσείο άνοιγε στην Κύπρο τότε μας προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό. Η Βίκυ, όπως λέει και η ίδια στη συνέντευξή της και το επιβεβαιώνω, όταν βάλει κάτι στο μυαλό τους είτε τώρα είτε αργότερα θα γίνει και θα είναι τέλειο.

Το Μουσείο Παραμυθιού πέρασε μέσα από φουρτνούνες, δυσκολίες και κινδύνεψε με λουκέτο την περίοδο της πανδημίας. Ένας χώρος που στηρίζεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία ενώ η οικονομική του επιβίωση βασίζεται στη Βίκυ και τον σύζυγό της. Το πείσμα, η προσήλωση και η αγάπη της Βίκυς ήταν τα στοιχεία που το Μουσείο Παραμυθιού, το μοναδικό στο είδος του στην Ευρώπη, παραμένει σήμερα ζωντανό και μεταφέρεται κατά κάποιον τρόπο και στη Λεμεσό.

Μέσα στο καλοκαίρι, αν όλα πάνε καλά, το Μουσείο Παραμυθκιού στο Κοιλάνι θα ανοίξει τις πόρτες του. Ένα μουσείο αφιερωμένο ολοκληρωτικά στα κυπριακά παραμύθια με ένα μεγαλεπήβολο και φιλόδοξο σχέδιο που σίγουρα θα συμβάλει στη διάσωση και διάδοση των μύθων, των θρύλων και των παραμυθιών του τόπου μας.

Μαζί με την Βίκυ μιλήσαμε για το δικό της παραμύθι, πώς βρέθηκε στην Κύπρο, πώς γεννήθηκε η ιδέα για ένα τέτοιο Μουσείο, τα μελλοντικά της σχέδια, οι σκέψεις της για το νέο μουσείο αλλά και η δικής της επαγγελματική κατεύθυνση που είναι συστημική ψυχοθεραπεύτρια, οικογενειακή θεραπεύτρια και θεραπεύτρια ζευγαριών.

Βίκυ, είσαι ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε και δημιούργησε το Μουσείο Παραμυθιού, ένα μοναδικό στο είδος του μουσείο στην Ευρώπη. Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή μίλησε μας για εσένα, να σε μάθουμε καλύτερα. Αρχικά, ο έρωτας σε έφερε στην Κύπρο.
Ναι, είμαι και εγώ μια ερωτική μετανάστης! Όταν σπούδαζα συγκατοικούσα με την αδερφή του συζύγου μου. Ήρθε να την επισκεφτεί και εκεί έγινε το μοιραίο. Αποφάσισα να ακολουθήσω την καρδιά μου και ήρθα στην Κύπρο το 2004 και φυσικά νιώθω ότι έχω επιβεβαιωθεί για την απόφαση μου. Έχω δημιουργήσει μια υπέροχη οικογένεια και η Κύπρος μου έδωσε την δυνατότητα να δημιουργήσω όσα ονειρευόμουν. Βέβαια, η πρώτη επαφή μου με την Κύπρο ήταν όταν εγώ ήμουν 16 χρονών. Τότε, κέρδισα ένα πανελλήνιο διαγωνισμό ποίησης με θέμα τα 20 χρόνια κατοχής της Κύπρου. Το δώρο ήταν ένα ταξίδι στην Κύπρο, όπου τότε είχα την ευκαιρία να γνωρίσω το νησί. Πιστεύω ήταν καρμικό να έρθω εδώ!

Και μετά πως γεννήθηκε η ιδέα για αυτό το τόσο σπουδαίο Μουσείο;
Μεγάλωσα στην επαρχία, στο Αγρίνιο όπου οι παραδόσεις, τα παραμύθια, οι θρύλοι και οι ιστορίες ήταν μέρος της καθημερινότητας μου, ήταν βίωμα, μέρος της ταυτότητας μου. Ως ψυχοθεραπεύτρια στη συνέχεια, όλο αυτό τον πλούτο της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς τον αξιοποιούσα στην κλινική δουλειά μου με τους πελάτες μου. Όταν έγινα μητέρα, θέλησα να τον μεταδώσω στα παιδιά μου. Η ανάγνωση παραμυθιών, η αφήγηση ιστοριών αλλά και η δημιουργία ιστοριών αποτελούσαν ένα τελετουργικό που συνειδητά αποτελούσε μέρος της καθημερινότητας μας. Όταν πηγαίναμε στην Ελλάδα,, η μητέρα μου αφηγούνταν ιστορίες με τις οποίες εγώ μεγάλωσα. Θυμάμαι τα παιδιά μου να περιμένουν να ακούσουν το κελάηδημα του Γκιώνη, γιατί τους είχαμε αφηγηθεί άπειρες φορές τον θρύλο του Γκιώνη. Κάπου εκεί χρονικά, σκέφτηκα ότι θα ήταν σημαντικό να υπήρχε ένας χώρος που να είχε ως αποστολή ακριβώς αυτό, τη διάσωση και διάδοση της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς που περιλαμβάνει παραμύθια, μύθους και θρύλους στα παιδιά αλλά και να προωθεί και να αναπτύσσει τη φιλαναγνωσία. Για όσους με γνωρίζουν ξέρουν πως αν μου γεννηθεί μια ιδέα είναι αδύνατο να την εγκαταλείψω. Και πραγματικά ερωτεύτηκα, παθιάστηκα με την ιδέα του Μουσείου Παραμυθιού. Μοιράστηκα την ιδέα με τον σύντροφο μου και με στήριξε στην υλοποίηση της.

Τι οραματιζόσουν θέλοντας να φτιάξεις αυτό το Μουσείο;
Το όραμα μου ήταν να δημιουργηθεί ένας πολιτιστικός χώρος που να απευθύνεται στα παιδιά και στις οικογένειες. Ένας χώρος με επιστημονικό υπόβαθρο, προσεγμένος αισθητικά που να προσκαλεί μικρούς και μεγάλους να ταξιδέψουν στο χρόνο και να γνωρίσουν με ένα διαδραστικό τρόπο την άυλη πολιτισμική μας κληρονομιά. Δεν επέλεξα τυχαία το όνομα Μουσείο Παραμυθιού. Επέλεξα τη λέξη «Μουσείο» γιατί ήθελα να θέσω το πλαίσιο που θα καθόριζε την ταυτότητα αυτού του οργανισμού. Για αυτό και πριν υλοποιηθεί, έγινε μια μεγάλη και χρονοβόρα έρευνα όπως επίσης και επιστημονική τεκμηρίωση . Επίσης, το Μουσείο δημιουργήθηκε με τη συμβολή μιας μεγάλης ομάδας έμπειρων και ταλαντούχων επαγγελματιών και καλλιτεχνών και φυσικά με την σημαντική συμβολή της μουσειογράφου Αντιγόνης Μιχαηλίδου.

Και εγένετο Μουσείο Παραμυθιού. Πότε λειτούργησε πρώτη φορά και τι ακριβώς περιλαμβάνει για παιδιά και γονείς;
Το Μουσείο Παραμυθιού άνοιξε επίσημα τον Φεβρουάριο του 2017. Από την πρώτη στιγμή μέχρι και σήμερα πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία, εργαστήρια φιλαναγνωσίας για παιδιά, θεατροπαιδαγωγικά προγράμματα βασισμένα σε λαϊκά παραμύθια, διαδραστικές ξεναγήσεις. Επίσης, πραγματοποιούνται εικαστικές εκθέσεις, βιβλιοπαρουσιάσεις, εργαστήρια δημιουργικής γραφής για ενήλικες , φεστιβάλ παραμυθιού, εργαστήρια ανάπτυξης κοινωνικώς δεξιοτήτων για παιδιά, εργαστήρια ανάπτυξης γονεϊκών δεξιοτήτων. Αυτή την περίοδο, σε συνεργασία με την Εθνική Αρχή Στοιχημάτων έχουμε διοργανώσει μια διαδραστική έκθεση με θέμα τα συναισθήματα και ένα πρόγραμμα ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης για τα σχολεία. Επίσης, προσφέρουμε το πρόγραμμα Alliance for children and youth, που περιλαμβάνει εργαστήρια για παιδιά, εργαστήρια για γονείς και συμβουλευτική γονέων. Από την πρώτη στιγμή που άνοιξε το Μουσείο αγκαλιάστηκε από εκπαιδευτικούς, γονείς και παιδιά οι οποίοι μας δείχνουν συνεχώς την αγάπη τους και αυτό μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε το έργο μας.

Το Μουσείο Παραμυθιού την περίοδο της καραντίνας αν και κινδύνεψε με κλείσιμο εντούτοις τα κατάφερε και έγινε πρωταγωνιστής εκείνη την φάση. Μίλησέ μας για εκείνη την περιπέτεια που ήταν όμως τόσο δημιουργική.
Ήταν πραγματικά μια έντονη και πρωτόγνωρη εμπειρία για όλους αυτό που βιώσαμε εκείνη την περίοδο της καραντίνας. Η ομάδα του Μουσείου προβληματίστηκε σε εκείνη την φάση για το πως μπορούμε να συνεχίσουμε το έργο μας σε εκείνες στις συνθήκες που επέβαλλαν ουσιαστικά το κλείσιμο του Μουσείου αλλά και τον περιορισμό όλων μας στα σπίτια μας για λόγους προστασίας. Τότε η συνεργάτης μας η Άσπα Ξυδέα σκέφτηκε την ιδέα να λέμε παραμύθια ζωντανά μέσα από τη σελίδα μας στο facebook. Και έτσι, γεννήθηκε η ιδέα της δράσης «Να σου πω ένα παραμύθι;». Δημόσια αγαπημένα πρόσωπα, καλλιτέχνες, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί, συγγραφείς αφηγούνταν καθημερινά ζωντανά μέσα από τη σελίδα μας το αγαπημένο τους παραμύθι, κρατώντας συντροφιά στους μικρούς μας φίλους που ήταν στο σπίτι τους. Ήταν εντυπωσιακό πόσο αγαπήθηκε η δράση αυτή. Καθημερινά συνδέονταν άτομα από όλον τον κόσμο, στέλνοντας συγκινητικά μηνύματα. Εγώ προσωπικά το βίωνα σαν η κόκκινη κλωστή της αφήγησης να μας συνέδεε όλους και ουσιαστικά το παραμύθι λειτουργούσε με ένα παρηγορητικό και χαλαρωτικό τρόπο εκείνες στις δύσκολες στιγμές. Ήμασταν τυχεροί, γιατί ήσουν κι εσύ μέλος της ομάδας του Μουσείου Παραμυθιού και η συμβολή σου ήταν πολύ σημαντική!

Τελικά το Μουσείο σώθηκε. Πώς έγινε αυτό εφικτό;
Το Μουσείο Παραμυθιού είναι ένας μη κερδοσκοπικός πολιτιστικός φορέας που έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά με προσωπικά κονδύλια. Το Μουσείο συντηρείται όλα αυτά τα χρόνια με τα έσοδα από τις δράσεις του και από εμένα και τον σύζυγο μου. Εκείνη την περίοδο το Μουσείο παρέμεινε κλειστό για μεγάλο διάστημα με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να ανταποκριθούμε πλέον σε όλα αυτά τα έξοδα και σκεφτόμασταν πολύ σοβαρά, παρότι μας πλήγωνε, να κλείσει. Με την παρότρυνση της επιστημονικής συμβούλου κ. Μαρίας Μιχαηλίδου ανακοινώσαμε την απόφαση μας αυτή. Η εντυπωσιακή μαζική αντίδραση του κόσμου, τα μηνύματα αγάπης και στήριξης προς το Μουσείου οδήγησε στην οικονομική στήριξη του μουσείου από το Υπουργικό Συμβούλιο, γεγονός που διέσωσε το Μουσείο. Μέχρι τώρα όμως αναζητούμε μια μόνιμη λύση που να εξασφαλίζει την βιωσιμότητα του μουσείου. Η πραγματικότητα είναι πως ένας πολιτιστικός φορέας δεν μπορεί να επιβιώσει μόνο με τα έσοδα των δράσεων του. Ευελπιστούμε να βρεθεί ένας τρόπος να στηριχτεί διαχρονικά ώστε να συνεχίσει το έργο του.

Σήμερα τι άλλαξε με το Μουσείο Παραμυθιού; Μιλάμε για μία νέα περίοδο, την μετά covid εποχή.
Το Μουσείο μετά την πανδημία προσπαθεί σιγά σιγά να επανέλθει στην κανονικότητά του, προσφέροντας συνεχώς προγράμματα και δράσεις. Το Μουσείο τα τελευταία χρόνια έχει θέσει ένα νέο στόχο, την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας των παιδιών μέσα από τα παραμύθια. Για να υλοποιήσουμε αυτό τον στόχο, το Μουσείο έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με την Εθνική Αρχή Στοιχημάτων, στο πλαίσιο του οποίου υλοποιούνται τα τρία προγράμματα που προανέφερα, η διαδραστική έκθεση «Τι μας λένε τα συναισθήματα;», το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα σχολεία και το πρόγραμμα Alliance for children and youth. Αναζητούμε όμως και άλλους συνεργάτες ώστε να υλοποιήσουμε και άλλες ιδέες και προγράμματα που έχουμε σχεδιάσει.

Το Μουσείο Παραμυθκιού στο Κοιλάνι

Μαθαίνουμε πως πλέον το Μουσείο Παραμυθιού θα βρίσκεται και στη Λεμεσό, με μία κάπως αλλιώτικη ονομασία και θα έχει να κάνει περισσότερο με τον Κύπρο. Μίλησε μας για αυτό το νέο ξεκίνημα. Πώς αποφασίστηκε το Κοιλάνι ως ο χώρος λειτουργίας του δεύτερου Μουσείου;
Ναι, είμαστε πολύ χαρούμενοι για αυτό το εγχείρημα! Μόλις έχει τελειώσει η πρώτη φάση ολοκλήρωσης του μουσείου εκεί που θα ονομάζεται Μουσείο Παραμυθκιού θα είναι είναι αφιερωμένο στα κυπριακά παραμύθια. Ήδη, ο χώρος έχει διαμορφωθεί με εκθέματα που προβάλουν τα κυπριακά παραμύθια και αναμένουμε να ολοκληρωθεί η δεύτερη φάση που περιλαμβάνει τον σχεδιασμό και υλοποίηση των διαδραστικών εκθεμάτων. Το Κοιλάνι επιλέχτηκε καθαρά λόγω του κτιρίου που θα φιλοξενούσε το Μουσείο. Είναι ένα υπέροχο διατηρητέο κτίριο που παραπέμπει στο Μουσείο Παραμυθιού, με μια μεγάλη αυλή που θα δίνει τη δυνατότητα να φιλοξενεί δράσεις και φεστιβάλ. Επίσης, το Κοιλάνι είναι ένα πανέμορφο χωριό και λόγω ότι είναι μακριά από τη Λευκωσία θα δίνει την δυνατότητα σε παιδιά, οικογένειες και σχολεία που δεν μπορούν εύκολα να επισκεφτούν το Μουσείο της Λευκωσίας να συμμετέχουν σε προγράμματα που θα υλοποιούνται εκεί. Ο κοινοτάρχης και η ομάδα του είναι πολύ φιλόξενοι και υποστηρικτικοί σε αυτό το εγχείρημα και αναμένουμε με πολύ χαρά να ανοίξει και επίσημα για το κοινό. Θέλουμε να πιστεύουμε πως μέχρι το καλοκαίρι θα είναι έτοιμο όποτε θα είναι μια πολύ ωραία ευκαιρία για εκδρομή σε αυτό το πανέμορφο χωριό! Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως το Μουσείο Παραμυθκιού υλοποιήθηκε με την στήριξη του Υφυπουργείου Τουρισμού στο πλαίσιο στήριξης των ορεινών κοινοτήτων.

Τι ονειρεύεσαι σήμερα Βίκυ για το Μουσείο Παραμυθιού, τόσο σε Λευκωσία όσο και στο Κοιλάνι. Όλο αυτό σήμερα ξεπερνάει αυτά που ονειρευόσουν ξεκινώντας το;
Το Μουσείο Παραμυθιού ξεπερνάει όσα ονειρεύτηκα. Ξεκίνησε ως μια ιδιωτική πρωτοβουλία, από μια προσωπική ανάγκη και αγάπη για τα παραμύθια και εξελίχθηκε σε ένα οργανισμό που αγαπήθηκε πολύ από τον κόσμο, ο οποίος αγκαλιάζει συνεχώς διαχρονικά κάθε δράση μας. Αυτό που ονειρεύομαι για το μέλλον είναι να πλαισιωθεί από ανθρώπους και οργανισμούς που μοιράζονται το ίδιο όραμα και αγάπη για τα παραμύθια, ώστε όλοι μαζί να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε την βιώσιμότητα του και να το βοηθήσουμε να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο. Ήδη έχει συσταθεί ένα συμβουλευτικό σώμα και μια επιστημονική επιτροπή και στόχος μας είναι να δημιουργηθεί και ένα σώμα φίλων του Μουσείο Παραμυθιού. Το όνειρο μου είναι το Μουσείο να συνεχίσει να αποτελεί ένα ζωντανό πολιτιστικό πυρήνα για τα παιδιά που θα συνεχίσει να προσφέρει ποιοτικά προγράμματα και δράσεις για παιδιά, σχολεία και οικογένειες.

Πέραν όλων αυτών των δραστηριοτήτων σου με το Μουσείο Παραμυθιού, την λειτουργία του Μουσείου Παραμυθκιού στο Κοιλάνι, είσαι μητέρα αλλά ασχολείσαι με κάτι πολύ ιδιαίτερο. Είσαι θεραπεύτρια ζευγαριών. Μίλησε μας για αυτό. Ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα στην Κύπρο ένα ζευγάρι μέσα από την εμπειρία σου;
Η βασική ιδιότητα μου είναι συστημική ψυχοθεραπεύτρια, οικογενειακή θεραπεύτρια και θεραπεύτρια ζευγαριών. Τα τελευταία όμως χρόνια έχω επικεντρωθεί στη θεραπεία ζευγαριών γιατί είναι ένας τομέας που αγαπώ πολύ και στην ζωή μου ακολουθώ πάντα την αρχή να κάνω αυτό για το οποίο χτυπάει η καρδιά μου. Επίσης, μετά από τα 23 χρόνια κλινικής εμπειρίας σε πολλούς και δύσκολους τομείς έχω αντιληφθεί ότι η θεραπεία ζευγαριών είναι η πιο σημαντική παρέμβαση που μπορεί να γίνει ως μορφή πρόληψης ψυχοκοινωνικών προβλημάτων για τα παιδιά. Πολλοί έρχονται κοντά μου για προβλήματα που αφορούν τα παιδιά και σύντομα αναδεικνύονται προβλήματα που αφορούν τη σχέση των ζευγαριών. Σε σχέση με την ερώτηση σου τα προβλήματα με τα οποία έρχονται τα ζευγάρια κοντά μου διαφοροποιούνται ανάλογα την φάση στην οποία έρχονται. Υπάρχουν προβλήματα που προκύπτουν από τη γέννηση ενός παιδιού, εξωσυζυγικές σχέσεις, προβλήματα επικοινωνίας και συγκρούσεων, προβλήματα που αφορούν τις σχέσεις με τις πατρικές οικογένειες. Για μένα, ο πυρήνας όλων αυτών των προβλημάτων, είναι ο βαθμός οικειότητας και σύνδεσης που έχουν οι σύντροφοι μεταξύ τους, ο οποίος αποτελεί μια διεργασία που θέλει φροντίδα συνειδητά και συστηματικά κατά τη διάρκεια ζωής μιας σχέσης.

Υπήρξαν περιπτώσεις που κάποια ζευγάρια έβλεπες πως με τίποτα δεν θα έλυναν τα προβλήματά τους κι όμως σε διέψευσαν;
Καταρχήν, δεν λύνω εγώ τα προβλήματα των ζευγαριών. Συχνά, ένα ζευγάρι έρχεται με μια τέτοια προσδοκία ή με την προσδοκία ότι θα έχω ένα ρόλο δικαστή που θα ανακοινώσω εγώ ποιος έχει δίκιο και άδικο. Η θεραπεία όμως είναι ένας αναστοχασμός, μια διεργασία μέσα από την οποία το ζευγάρι καλείται να δει τον τρόπο που επικοινωνεί, τα τραύματα που επηρεάζουν τη σχέση τους, τα μοτίβα που αναπαράγουν οι σύντροφοι. Στόχος, μέσα από τη θεραπεία είναι να κατανοήσει ο καθένας περισσότερο τον άλλο, να αυξήσουν τον βαθμό σύνδεσης και οικειότητας μεταξύ τους και να ανακαλύψουν τρόπους να προάγουν αυτή τη σύνδεση μέσα και έξω από τη θεραπευτική διαδικασία. Για να γίνει αυτό πρέπει οι σύντροφοι να έχουν μια αυθεντική επιθυμία να δουλέψουν και να φροντίσουν τη σχέση τους που αυτό σημαίνει να αναλάβει ο καθένας την δική του ευθύνη για τα καλά και κακά που συμβαίνουν στην σχέση τους, να δουλέψει ο καθένας με τον εαυτό του αλλά και ο καθένας να δουλέψει προσωπικά για τη σχέση τους. Εκεί είναι όλη η διαφορά. Αν τα ζευγάρια έχουν αυτή τη διάθεση τότε τα περισσότερα προβλήματα ακόμη και τα πιο δύσκολα μπορούν να επιλυθούν. Αν όχι, τότε και τα μικρότερα προβλήματα δεν μπορούν να επιλυθούν. Αυτό διερευνώ στην αρχή της συνεργασίας μας οπότε μπορώ να διακρίνω ποια ζευγάρια θα καταφέρουν την αλλαγή και ποια όχι. Φυσικά, μπορεί και να εκπλαγώ από κάποια ζευγάρια. Αυτό συνήθως συμβαίνει κυρίως όταν τίθεται το θέμα του χωρισμού που μπορεί τότε να αντιληφθούν ότι δεν θέλουν να χάσουν από την ζωή τους τον σύντροφο τους και τότε ξαφνικά αναλαμβάνουν την ευθύνη της αλλαγής.

Αν σου ζητούσα να μου βάλεις ένα τίτλο για αυτό το ταξίδι δημιουργίας του Μουσείου ποιος θα ήταν αυτός;
Δεν θα μπορούσε να είναι άλλος τίτλος παρά «Το μαγικό ταξίδι στη χώρα των παραμυθιών».