Δημοσιεύτηκε στις 21 Ιουνίου 2022
Σήμερα Τρίτη 21 Ιουνίου θα είναι η μεγαλύτερη μέρα του 2022 και η πρώτη επίσημη μέρα του καλοκαιριού, καθώς λαμβάνει χώρα το θερινό ηλιοστάσιο.
Από εδώ και πέρα, στο βόρειο ημισφαίριο όπου ανήκει και το νησί μας, οι μέρες θα μικραίνουν σταδιακά, στην αρχή ανεπαίσθητα και από τον Αύγουστο πιο αισθητά, ενώ οι νύχτες θα μεγαλώνουν αντίστοιχα. Από την άλλη, στο νότιο ημισφαίριο σήμερα θα είναι η πρώτη μέρα του χειμώνα (χειμερινό ηλιοστάσιο).
Τα ηλιοστάσια και οι ισημερίες, ορίζουν αστρονομικά τη διάρκεια των εποχών του έτους, συμβαίνουν επειδή οι ημέρες του έτους δεν έχουν ίση διάρκεια μεταξύ τους.
Η αιτία είναι ότι η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο και ο άξονας περιστροφής της παρουσιάζει κλίση σχεδόν 23,4 μοιρών. Αν δεν υπήρχε αυτή η κλίση, δεν θα υπήρχαν οι εποχές και η μέρα θα διαρκούσε πάντα 12 ώρες, ενώ ο Ήλιος θα ακολουθούσε κάθε μέρα το ίδιο μονοπάτι στο ουράνιο στερέωμα όπως φαίνεται από την γήινη επιφάνεια.
Εξαιτίας όμως της κλίσης του άξονα περιστροφής, τη μισή χρονιά (από την εαρινή έως την φθινοπωρινή ισημερία) το βόρειο ημισφαίριο «γέρνει» προς τον Ήλιο, με αποκορύφωμα στο θερινό ηλιοστάσιο το οποίο συμβαίνει μεταξύ της 20ής και της 22ης Ιουνίου, ενώ την άλλη μισή χρονιά το νότιο ημισφαίριο «γέρνει» περισσότερο προς τον Ήλιο, με αποκορύφωμα στο χειμερινό ηλιοστάσιο.
Πολλοί ανθρώπινοι πολιτισμοί εόρταζαν και εορτάζουν τόσο το χειμερινό όσο και το θερινό ηλιοστάσιο, όπως και τις ισημερίες, πράγμα που αντικατοπτρίζεται και σε κοντινές ημερολογιακά φαινομενικά άσχετες θρησκευτικές εορτές. Το γνωστότερο παράδειγμα για το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι τα Χριστούγεννα. Από τις 17 ως τις 23 Δεκεμβρίου, οι αρχαίοι Ρωμαίοι εόρταζαν τα Σατουρνάλια και στις 25 Δεκεμβρίου τα Μπρουμάλια. Σε αυτά τιμούσαν την «ημέρα της γεννήσεως του αήττητου Ήλιου» (dies natalis invicti Solis), αφού ο Ήλιος από εκείνες τις ημέρες έπαυε να χαμηλώνει την τροχιά του και άρχιζε να επανέρχεται ψηλά στον ουρανό ως θριαμβευτής για να ξαναφέρει τη ζέστη και τη ζωή στην παγωμένη φύση. Ο Χριστιανισμός λοιπόν υιοθέτησε την ημερομηνία (επισήμως από τον 6ο αιώνα) αλλάζοντας το τιμώμενο πρόσωπο στον «Ήλιο της Δικαιοσύνης» (κατά το τροπάριο των Χριστουγέννων), τον Ιησού Χριστό, οπότε ο λαός δεν δυσκολεύθηκε να αλλάξει και πολύ τις εορταστικές του συνήθειες.
Για το θερινό ηλιοστάσιο και οι τρεις μεγάλες συνιστώσες του Χριστιανισμού (Ορθόδοξοι, Καθολικοί και Προτεστάντες) εορτάζουν τη γέννηση του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στις 23 ή στις 24 Ιουνίου, γνωστή στον ευρύτερο Ελληνικό χώρο ως εορτή του «Αϊ-Γιάννη του Φανιστή»
Σε αυτή την εορτή αναβιώνει και το γνωστό ελληνικό έθιμο με τις φωτιές: Στη πλατεία των χωριών στήνεται μια μεγάλη φωτιά πάνω από την οποία πηδάνε όλοι οι κάτοικοι.
Σύμφωνα με την παράδοση, η φωτιά, επιφέρει την κάθαρση και οι άνθρωποι απαλλάσσονται από το κακό
Στις βορειότερες χώρες, όπου οι μεταβολές της πορείας του ήλιου είναι ευκολότερα αντιληπτές από ό,τι στην Κύπρο οι σχετικές τελετές επικρατούσαν από τη χαραυγή ήδη του πολιτισμού. Το αρχαιότερο ίσως σχετικό μνημείο είναι το Στόουνχεντζ.
Στους περισσότερους πολιτισμούς τα 2 ηλιοστάσια και οι 2 ισημερίες ορίζουν τα μέσα των 4 εποχών του έτους. Ωστόσο, σε Ελλάδα και Κύπρο αναφέρεται συχνά ότι η 21η Ιουνίου είναι η «επίσημη» ή «αστρονομική» έναρξη του Θέρους και η 21η Δεκεμβρίου η έναρξη του χειμώνα.
Κλείνοντας το άρθρο, ας ταξιδέψουμε πίσω στον Ερατοσθένη ώστε να δούμε πως ένα φυσικό φαινόμενο με την σωστή προσέγγιση μπορεί να μετατραπεί σε πολύτιμη γνώση.
Ο Ερατοσθένης, σπουδαίος μαθηματικός και γεωγράφος του 3ου αι. π.Χ., είχε την ιδέα, χρησιμοποιώντας την θέση του Ηλίου στο θερινό ηλιοστάσιο, να πραγματοποιήσει ένα πείραμα σε δυο διαφορετικές πόλεις της Αιγύπτου και να υπολογίσει την περίμετρο της Γης! Ο Ερατοσθένης γνώριζε ότι στο θερινό ηλιοστάσιο, κατά την μεσημβρία, ο ήλιος κατοπτρίζονταν ολόκληρος στον πυθμένα ενός πηγαδιού στη Συήνη (σημερινό Ασσουάν) της αρχαίας Αιγύπτου. Παρατήρησε επίσης, ότι την ίδια μέρα και ώρα δεν συνέβαινε το ίδιο φαινόμενο και στην Αλεξάνδρεια. Συμπέρανε ότι η γωνία πρόσπτωσης των ηλιακών ακτίνων διέφερε στους δύο τόπους για τη δεδομένη χρονική στιγμή. Θέτοντας «βηματιστές» να υπολογίσουν την απόσταση των δύο πόλεων και εφαρμόζοντας βασικές αρχές τριγωνομετρίας θεμελίωσε μια μέθοδο υπολογισμού της περιμέτρου του πλανήτη μας.
Μια μέθοδος η οποία ακόμη και σήμερα εφαρμόζεται από δασκάλους και μαθητές για λόγους εκπαιδευτικούς.
Φειδίας Χατζηχαραλάμπους
Κυπριακός Οργανισμός Αστρονομίας
Σχετικά
Συναντήσεις έμπνευσης #ΆκουΤοΣώμαΣου από τον Αντικαρκινικό Σύνδεσμο Κύπρου
Στόχος είναι να εμπνεύσει το κοινό για να προσαρμόσει στην καθημερινότητά του καλύτερες συνήθειες
Η Τσερίου αλλάζει - Πότε ξεκινούν τα έργα
Τι περιλαμβάνει το έργο «Βελτίωση οδού Τσερίου στον Στρόβολο»
Ροζ Πανσέληνος: Απόψε το πρώτο ολόγιομο φεγγάρι της Άνοιξης
Το πρώτο και εντυπωσιακό ολόγιομο φεγγάρι της Άνοιξης
Οι 5 καλύτεροι ελληνικοί προορισμοί για οικογενειακές διακοπές με τα παιδιά
Ετοιμάσου για καλοκαιρινές διακοπές
Με αυξημένη σκόνη στην ατμόσφαιρα και την θερμοκασία στους 36 βαθμούς σήμερα η Κύπρος
Αναλυτικά η πρόγνωση της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας
Ζήσε ένα αξέχαστο Πάσχα στη Λεμεσό, σε έναν ονειρεμένο προορισμό
Το Parklane, a Luxury Collection Resort & Spa προσφέρει μια one-of-a-kind εμπειρία
Θερμοκρασίες Ιουλίου αναμένονται από αύριο στην Κύπρο
Το τελευταίο 3ήμερο της εβδομάδας, η εξαιρετικά έως ακραία θερμή για την εποχή αέρια μάζα υποχωρεί μερικώς
Αυτό το εκπληκτικό ελληνικό νησί αναδείχθηκε ως το οικονομικότερο μέρος για διακοπές
Την ομορφιά της Καλύμνου, ενός νησιού σχεδόν ανέγγιχτου από τις ορδές τουριστών, αναδεικνύει η Sun μέσα από δημοσίευμά της
6 γυναικεία μοναστήρια για κατανυκτικό Πάσχα
Οι μέρες του Πάσχα και της Μεγάλης Εβδομάδας είναι ιδανικές για μία επίσκεψη στα μοναστήρια της Κύπρου για εκκλησίασμα, ηρεμία και προσευχή